مبارکباد

فرهنگ – محلٌه (2 – 5 )) محلٌه در جغرافیا ظاهرِ محلٌه

فرهنگ – محلٌه (2 – 5 ))

محلٌه در جغرافیا

ظاهرِ محلٌه

ظاهرا" چهره یا ظاهر محلٌه یا چندان اهمٌیتی ندارد یا در برخی از کشورهای عقب مانده به آن اهمٌت نمی دهند حال آنکه از سلامت روان ساکنین تا جاذبه و در آمد های سرشار توریستی را سبب می شود .

در این باره معمولا" محلٌه ها را به دو بخش تقسیم می کنند :

-       محلٌه های بدنام ( از هر نظر ) مثل عودلاجان تهران در زمان قاجار ، شهرنو قبل از انقلاب ، چال میدان ، کشتارگاه ، کوره پز خانه ، و...

-       محلٌه های زیبا ، امن و بطورکلٌی مطلوب مثل آب سردار ، پل چوبی ... دریان نو – تهران ویلا – و امروزه :

پل تجریش و دربند :

باغ فردوس :

و....

فرهنگ – محلٌه (2 – 4) محلٌه در جغرافیا محلٌ معاشرت و همزبانی

محلٌه های اعیان نشین تهران

فرهنگ – محلٌه (2 – 4)

محلٌه در جغرافیا

 

محلٌ معاشرت و همزبانی

ساکنان یک محلٌه از دیدگاه اقتصادی – اجتماعی متفاوت اند و از این نظر ، بخصوص از نظر قشر و طبقه ، محلٌه ها را تقسیمبندی می کنند :

محلٌه اعیان – محلٌه فقیر نشین – محلٌه کربلائی ها – محلٌه نظامیان – محلٌه شهر نو .... حاشیه نشینان – و...

نوع معاشرت و مراوده درهر محلٌه نسبت به محلٌه های دیگر متفاوت است که قاعدتا" در راه وحدت فرهنگی و انسجام اجتماعی شهر میبایست به سوی یگانگی حرکت کند .

درون هر محلٌه نیز از یکپارچگی کامل برخوردار نیست ؛ بخصوص در ایران در محلٌه ی اعیان هم فقیران و بخصوص حاشیه نشینانی زندگی می کنند که مطرود اعیان اند . یا برعکس در محلٌه فقیر نشین نیز اعیانی در کسوت اربابان حضور دارند که فرهنگ محلٌه را از برابری و عدالت دور می سازند .

آیا در جلسات امور محلٌی اعیان و فقرا ، نخبگان و مهاجران افغان و ... در کنار یکدیگر قرار گرفته با همفکری و همزبانی و همکاری به سوی توسعه و اعتلاء حرکت می کنند ؟ ...

از محلٌه های اعیان نشین تهران

فرهنگ – محلٌه ( 2 - 3 ) نقش محلٌه

 

فرهنگ – محلٌه ( 2 - 3 )

محلٌه در جغرافیا

 

راسته کتابفروشی ها

 نقش محلٌه

هر محلٌه از شهر نقش خاصٌ خود را ایفاء می کند ؛ مثلا"

-       محلٌه کوره پز خانه ها که صنایع آجرسازی را در خود متمرکز کرده است

-       محلٌه بازار که مرکز داد و ستد شهر است . با این وجود در شهر هائی که متکی بر بازرگانی هستند ممکن است چند محلٌه مرکزیت تجاری داشته باشند ؛ چنانکه در تهران سنگفوشی ها در خیبان روی مستقر اند ، لوازم خانگی درسه راه امین حضور ، کتابفروشی ها در حوالی میدان انقلاب ؛ و...

-       محلٌه سیاسی – اداری ؛ چنانکه در اطراف ریاست جمهوری و مجلس سابق در تهران مشاهده می شود

-       محلٌه فرهنگی – دانشگاهی ؛ چون اطاف دانشگاهها در تهران

-       محلٌه مذهبی

-       محلٌه تفریحی چون شمیران در شرایط کنونی

و محلٌه خوابگاهی ( سکونتی ) که شامل اکثریت محلٌه های شهر چون محلٌه فردوس می شود

فرهنگ – محلٌه (2 – 2 ) بنیان محلٌه

فرهنگ – محلٌه (2 – 2 )

محلٌه در جغرافیا

بنیان محلٌه

ریشه و بنیان محلٌه قبل از هرچیز محلٌه ها را به دو قسمت تقسیم می کند :

محلٌه های قدیمی

محلٌه های جدید

گرچه در این بخش اساس ، معمولا" ، بر نقش و کارکِرد محلٌه در شهر و فراتر از شهر است ؛ امٌا توجٌهی خاص به فرهنگ در آن وجود دارد ؛ چرا که ، بازهم معمولا" ، نظر و هدف فرهنگی هر حکومت و مدیریت شهری بر « یکپارچگی فرهنگی شهر » است :

در محلٌه های قدیمی که دارای انسجام و یکپارچگی نسبی فرهنگی است ، مثل گتو ها ، همآهنگ سازی آن با سایر محلٌه ها

در محلٌه های جدید که به نحوی از مهاجران سایر محلٌه ها ، بخصوص سایر شهرها و مهمتر از همه مهاجران روستائی تشکیل شده است فرهنگ سازی و ایجاد تفاهم بین گروهها و بطور کلٌی مردم محلٌه ...

محلٌه خاک سفید تهران

فرهنگ – محلٌه (2 – 1 ) محلٌه در جغرافیا موقعیتِ محلٌه

 

محلٌه صادقیه تهران

فرهنگ – محلٌه (2 – 1 )

محلٌه در جغرافیا

موقعیتِ محلٌه

ظاهرا" موقعیت محلٌه یک بحث صرفا" جغرافیائی است . امٌا در واقع امر از هر نظر در عملکرد و ارزش و توسعه محلٌه تاثیر گذار است . ابعاد اصلی این موقعیت :

محلٌه ی در مرکز شهر است یا اطراف شهری است ؟

محلٌه ای در ارتفاعات ( در تهران در شمال شهر ) است یا در دشت و گودی ؟

بر زمین سنگلاخ بنا شده است یا بر خاک ؟

به جای یک روستا شکل گرفته است یا بر زمینی بکر ؟

نعمت آب جاری دارد یا خیر ؟

سر سبز است یا نسبتا" خشک و کم دار و درخت

و.....

مثلا" محلٌه فردوس بیشتر بر زمین بکر بنا شده است ؛ و محلٌه صادقیه به جای روستای صادق آباد

فرهنگ - محلٌه (2) : محله در جغرافیا

فرهنگ ما اگر سرای دوستی باشد به فردوس می رسیم

فرهنگ – محلٌه (2)

محلٌه ای بنا شده روی کوه

( نیز نگاه کنید به زور آباد کرج )

محلٌه در جغرافیا

در جغرافیای شهری ، محلٌه قبل از هر چیز به معنی یک شکل یا چهره ظاهری منسجم است که قبل از هر چیز به محل و موقعیت خاصٌ آن در شهر و آنگاه به تفاوت هایش با محلٌه های همسایه یا به طور کلٌی سایر محلٌه های شهر بر می گردد . شکل ظاهر شهر بیشتر مبتنی بر انواع خصوصیت های جغرافیائی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی آن است . مثل محلٌه های چاله میدان ، گود زنبورکخانه ، دوشان تپه ، بازار ، آهنگر ها ، کشتارگاه ، حسن آباد ، ارامنه ، و....

فرهنگ – محلٌه (1)

 

فرهنگ ما اگر سرای دوستی باشد به فردوس می رسیم

 

فرهنگ – محلٌه (1)

پیش از این محلٌه هائی با فرهنگ هائی متفاوت یا در واقع نسبتا" متفاوت در شهر ها و بخصوص کلانشهرهائی چون تهران وجود داشتند . امٌا امروز اصل بر ، حتی الامکان ، یکپارچگی فرهنگ شهر و بنابر این فرهنگ شهری است . در نتیجه شهر داریها بسیار بیش از آنکه به فرهنگ شهر ، مثل زبان ، ادبیات ، آداب و رسوم و... بپردازند با امور فرهنگی و نهایتا" ابزار انتقال فرهنگ سر و کار دارند .

با این وجود شناخت محل یا محلٌه مورد نظر و رعایت خصوصیات آن اجتناب ناپذیر می نماید . مثلا" ابزار انتقال فرهنگ مذهبی در یک محلٌه مسلمان نشین مسجد است ، در محلٌه ای مسیحی نشین ، کلیسا ، در محلٌه یهودی نشین کنیسا و...

بنابر این غالبا" محلٌه ها را میدان مطالعات فرهنگی ، و در واقع امور و وسایل فرهنگی در امور شهری ، شهرسازی و مدیریت شهری ( شهرداری ) توسعه فرض می کنند 

محلٌه ی شهری چیست و کجاست ؟

تا چند دهه قبل از این در تهران یا سایر شهر ای ایران ، محلٌه مفهومی شناخته شده ، برخاسته از فرهنگ عمومی ایران ، و کاملا" روشن داشت :

گاه نام محلٌه از موقعیت جغرافیائی طبیعی آن میآمد ؛ مثل محلٌه سر تل یا گودال مصلٌی در فلان شهر ؛ گود زنبورکخانه در تهران ، و...

جغرافیای انسانی نیز نامی متناسب با خود میآورد ؛ مثل محلٌه قنات آباد ؛ یا چاله میدان ؛ دروازه قزوین .

در بسیاریاز موارد نام محلٌه ناشی از نام بنیانگذار یا سازندگان آن میآمد ؛ مثل جوادیه

برخی از محلٌه ها بنا به مهاجرینی که آن را ایجاد و مسکون کرده بودند نامیده می شدند ؛ مثل محلٌه آذربایجانیها ؛ یا گود عربها در تهران : حاکی از یک خصوصیت و نوعی وحدت ساکنین ؛ که در مواردی دیگر هم وجود دارد ؛ مثلا" در مورد مذهب متمایز ساکنین محله نسبت به سایر محلٌه های شهر :

برخی دیگر برحسب دین یا مذهب ساکنان یا اکثریت ساکنانش نام می گرفتند . مثل محلٌه یهودیها یا محلٌه ارامنه . البته گاهی هم محلٌه از ابتدا نامی برخود داشته است و آنگاه اقلیت نشین می شده است یا در هر حال عنوانش با قوم و اقلیت مذهبی ساکن آن مطابقت نمی کرده است .

گاهی صنف خاصٌی بیشتر در یک محلٌه ساکن شده آن را بنام خود می کرده اند ؛ مثل محلٌه بارفروشان ؛ محلٌه صابون پز خانه و همچنین محلٌ یک فعالیت تجاری مثل گار ماشین ؛ یا فعالیت اداری مثلِ محلٌه دولت ؛ نظامیه ؛ و...

خصایص تاریخی هم مطرح بودند ؛ مثل محلٌه قلعه کهنه ، محلٌه قلعه نو ، محلٌه شاه عباسی ، و...

... و به همین ترتیب ... :

محلٌه دارای خصوصیات منحصر به خود یا نسبتا: منحصر به خود در تمایز با سایر محلٌه ها است که از آن یک « واحد » و ابزار وحدت ساکنان به وجود آورده است ؛ و دو خاستگاه دارد :

-       طبیعی ، تاریخی و خود به خود

-       ساختگی : برحسب تصمیمات اداری و بخصوص از سوی شهر داری

که در هر دو حال محلٌه مقتضی یک مدیریت واحد مثل شهرداری محلٌه ، شورای محلٌه ، و سایر مدیریت های محلٌی است . (1)

امٌا این روز به دلیل تحوٌلات اجتناب ناپذیری که روی داده است ، و بخصوص آمایش یا ساماندهی شهری ، محله در تهران ، بخصوص محلٌه های جدید معنائی علمی تر و جهانی تر یافته اند :

محلٌه بخش کوچکی از یک شهر است .

یعنی قاعدتا" شهری بزرگ و پهناور یا باصطلاح کلانشهری چون تهران را به چند بخش اصولی و بزرگ تقسیم می کنند که به این تقسیمات « منطقه » شهری می گویند و معمولا" آنها را با عدد مشخٌص می کنند . مثل :

منطقه 5 شهر ( شهرداری ) تهران

هر منطقه خود به بخش هائی کوچکتر و باصطلاح فرعی تقسیم می شود که آنها را نیز گاه با شماره مشخص می کنند .

امٌا در اکثر قریب به اتفاق موارد ، مثل آنچه که در تهران وجود دارد یک محلٌه را با عنوانی مشخٌص می نامند ؛ مثل محلٌه بازار ، محلٌه صادقیه ( که قبلا" صادق آباد بوده است ) ؛ محلٌه فردوس .

شیوه علمی محلٌه بندی شهر در جهان

شیوه علمی محلٌه بندی شهرها و روستاها در اغلب کشورهای جهان یکی از مباحث اصولی « برنامه ریزی شهری » و از آنجا نیز اصولا" مبتنی بر « جغرافیای شهری » است که از مباحث آتی مانیز خواهد بود .

برای اطلاع بیشتر نگاه کنید به جزوه درسی مدیریت های محلٌی ؛ تدریس نویسنده حاضر به گروهی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در سال 1367 . مرکز آموزش مدیریت دولتی 

آرا