فرهنگ – محلٌه (1)

 

فرهنگ ما اگر سرای دوستی باشد به فردوس می رسیم

 

فرهنگ – محلٌه (1)

پیش از این محلٌه هائی با فرهنگ هائی متفاوت یا در واقع نسبتا" متفاوت در شهر ها و بخصوص کلانشهرهائی چون تهران وجود داشتند . امٌا امروز اصل بر ، حتی الامکان ، یکپارچگی فرهنگ شهر و بنابر این فرهنگ شهری است . در نتیجه شهر داریها بسیار بیش از آنکه به فرهنگ شهر ، مثل زبان ، ادبیات ، آداب و رسوم و... بپردازند با امور فرهنگی و نهایتا" ابزار انتقال فرهنگ سر و کار دارند .

با این وجود شناخت محل یا محلٌه مورد نظر و رعایت خصوصیات آن اجتناب ناپذیر می نماید . مثلا" ابزار انتقال فرهنگ مذهبی در یک محلٌه مسلمان نشین مسجد است ، در محلٌه ای مسیحی نشین ، کلیسا ، در محلٌه یهودی نشین کنیسا و...

بنابر این غالبا" محلٌه ها را میدان مطالعات فرهنگی ، و در واقع امور و وسایل فرهنگی در امور شهری ، شهرسازی و مدیریت شهری ( شهرداری ) توسعه فرض می کنند 

محلٌه ی شهری چیست و کجاست ؟

تا چند دهه قبل از این در تهران یا سایر شهر ای ایران ، محلٌه مفهومی شناخته شده ، برخاسته از فرهنگ عمومی ایران ، و کاملا" روشن داشت :

گاه نام محلٌه از موقعیت جغرافیائی طبیعی آن میآمد ؛ مثل محلٌه سر تل یا گودال مصلٌی در فلان شهر ؛ گود زنبورکخانه در تهران ، و...

جغرافیای انسانی نیز نامی متناسب با خود میآورد ؛ مثل محلٌه قنات آباد ؛ یا چاله میدان ؛ دروازه قزوین .

در بسیاریاز موارد نام محلٌه ناشی از نام بنیانگذار یا سازندگان آن میآمد ؛ مثل جوادیه

برخی از محلٌه ها بنا به مهاجرینی که آن را ایجاد و مسکون کرده بودند نامیده می شدند ؛ مثل محلٌه آذربایجانیها ؛ یا گود عربها در تهران : حاکی از یک خصوصیت و نوعی وحدت ساکنین ؛ که در مواردی دیگر هم وجود دارد ؛ مثلا" در مورد مذهب متمایز ساکنین محله نسبت به سایر محلٌه های شهر :

برخی دیگر برحسب دین یا مذهب ساکنان یا اکثریت ساکنانش نام می گرفتند . مثل محلٌه یهودیها یا محلٌه ارامنه . البته گاهی هم محلٌه از ابتدا نامی برخود داشته است و آنگاه اقلیت نشین می شده است یا در هر حال عنوانش با قوم و اقلیت مذهبی ساکن آن مطابقت نمی کرده است .

گاهی صنف خاصٌی بیشتر در یک محلٌه ساکن شده آن را بنام خود می کرده اند ؛ مثل محلٌه بارفروشان ؛ محلٌه صابون پز خانه و همچنین محلٌ یک فعالیت تجاری مثل گار ماشین ؛ یا فعالیت اداری مثلِ محلٌه دولت ؛ نظامیه ؛ و...

خصایص تاریخی هم مطرح بودند ؛ مثل محلٌه قلعه کهنه ، محلٌه قلعه نو ، محلٌه شاه عباسی ، و...

... و به همین ترتیب ... :

محلٌه دارای خصوصیات منحصر به خود یا نسبتا: منحصر به خود در تمایز با سایر محلٌه ها است که از آن یک « واحد » و ابزار وحدت ساکنان به وجود آورده است ؛ و دو خاستگاه دارد :

-       طبیعی ، تاریخی و خود به خود

-       ساختگی : برحسب تصمیمات اداری و بخصوص از سوی شهر داری

که در هر دو حال محلٌه مقتضی یک مدیریت واحد مثل شهرداری محلٌه ، شورای محلٌه ، و سایر مدیریت های محلٌی است . (1)

امٌا این روز به دلیل تحوٌلات اجتناب ناپذیری که روی داده است ، و بخصوص آمایش یا ساماندهی شهری ، محله در تهران ، بخصوص محلٌه های جدید معنائی علمی تر و جهانی تر یافته اند :

محلٌه بخش کوچکی از یک شهر است .

یعنی قاعدتا" شهری بزرگ و پهناور یا باصطلاح کلانشهری چون تهران را به چند بخش اصولی و بزرگ تقسیم می کنند که به این تقسیمات « منطقه » شهری می گویند و معمولا" آنها را با عدد مشخٌص می کنند . مثل :

منطقه 5 شهر ( شهرداری ) تهران

هر منطقه خود به بخش هائی کوچکتر و باصطلاح فرعی تقسیم می شود که آنها را نیز گاه با شماره مشخص می کنند .

امٌا در اکثر قریب به اتفاق موارد ، مثل آنچه که در تهران وجود دارد یک محلٌه را با عنوانی مشخٌص می نامند ؛ مثل محلٌه بازار ، محلٌه صادقیه ( که قبلا" صادق آباد بوده است ) ؛ محلٌه فردوس .

شیوه علمی محلٌه بندی شهر در جهان

شیوه علمی محلٌه بندی شهرها و روستاها در اغلب کشورهای جهان یکی از مباحث اصولی « برنامه ریزی شهری » و از آنجا نیز اصولا" مبتنی بر « جغرافیای شهری » است که از مباحث آتی مانیز خواهد بود .

برای اطلاع بیشتر نگاه کنید به جزوه درسی مدیریت های محلٌی ؛ تدریس نویسنده حاضر به گروهی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در سال 1367 . مرکز آموزش مدیریت دولتی 

آرا